W Wydawnictwie Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Witelona w Legnicy ukazała się książka autorstwa Tatiany Senko pt. Diagnoza zachowań osobowościowych.

Książka, poświęcona została autorskiej metodzie diagnozowania interakcji międzyludzkich i prezentuje nowatorskie ujęcie autorskiej metody diagnozy zachowań osobowościowych. Metoda ta oparta jest na solidnych naukowych podstawach. Jest ona nie tylko metodą diagnostyczną, ale i szczególnego rodzaju pomocą praktyczną, która nie tylko wspomaga budowanie prawidłowych więzi między dziećmi i dorosłymi oraz między osobami dorosłymi, zapobiega pojawianiu się ich niewłaściwych form, ale również dobrze służy skutecznemu rozwiązywaniu problemów, z którymi ludzie zmagają się na co dzień.

W książce tej podaje się nie tylko ogólną charakterystykę tej metody, opisuje się główne pojęcia związane z nią, analizuje się dynamikę współdziałania międzyludzkiego oraz zachowań osobowościowych, ale także prezentuje się możliwości wykorzystania metody oraz różne warianty postępowania interwencyjnego w przypadkach jej praktycznego zastosowania. Wskazuje na przykład na możliwość wykorzystania w takim postępowaniu standaryzowanej obserwacji, samooceny, oceny eksperckiej oraz projekcyjnej metody „masek”, co znacznie zwiększa szansę postawienia diagnozy adekwatnej.

Na uwagę zasługuje fakt, iż w materiałach zawartych w książce przedstawiono w bardzo przejrzysty sposób kolejne etapy postępowania diagnostycznego, uwzględniono również jego wskaźniki metodologiczne, które umożliwiają interpretację uzyskanych w jego toku wyników dotyczących diagnozy zachowań osobowościowych w kształceniu psychologów i pedagogów, w relacjach nauczyciela z dziećmi oraz w relacjach rodzinnych.

Główny nacisk w książce kładzie się na konieczności konsekwentnego prowadzenia diagnozy osobowości dziecka od wieku przedszkolnego po wiek szkolny i dorosłego, z którym dziecko znajduje się w kontakcie, oraz ich zachowań osobowościowych. Diagnoza ta ma zasadnicze znaczenie dla wspomagania prawidłowego rozwoju dziecka oraz przeciwdziałania zaburzeniom w jego zachowaniu oraz w zachowaniu osób dorosłych – rodziców i pedagogów.

Książka składa się ze wstępu i czterech rozdziałów oraz aneksu. Pierwszy rozdział poświęcony jest metodologicznym podstawom diagnozy zachowań osobowościowych: analizie głównych pojęć, dynamice współdziałania międzyludzkiego oraz charakterystyce zachowania osobowościowego.

W rozdziale drugim książki podana jest charakterystyka metody diagnozy zachowań osobowościowych: typ metody i jej możliwości oraz jej warianty jako obserwacja znormalizowana, samoocena, ocena ekspertów i projekcyjna metoda masek. W dalszej kolejności opisane są możliwości diagnozy realnych i umownych form zachowań osobowościowych, plan badania i zasady analizy wyników przeprowadzonych badań.

W rozdziale trzecim opisano możliwości zastosowania metody diagnozy zachowań osobowościowych w kształceniu przyszłych psychologów i pedagogów, analizuje wyniki wykorzystania poszczególnych wariantów metody, charakteryzuje negatywny stosunek psychologów i pedagogów do siebie jako czynnik strachu studentów przed egzaminem. W dalszej kolejności autorka poddaje analizie formy zachowań osobowościowych uczniów, a ich strach przed egzaminem ujmuje jako rodzaj lęku szkolnego. Opisane są pojęcia i jest podana klasyfikacja lęku i strachu, także charakterystyka podmiotowego i sytuacyjnego uwarunkowania lęku szkolnego i jego objawów, podane są wyniki badań form zachowań osobowościowych uczniów i ich strachu przed egzaminem. Dużo uwagi Autorka poświęca w tym rozdziale książki na analizę zachowań osobowościowych w relacjach „nauczyciel – dziecko trudne”: charakteryzuje pojęcie „trudny uczeń”, typowe cechy trudnego ucznia oraz podaje wyniki analizy interakcji i zachowań osobowościowych w parze nauczyciel –dziecko trudne.

W rozdziale czwartym podane są materiały analizy form zachowań osobowościowych w interakcjach rodzinnych. Autorka przedstawia rodzinę jako instytucję społeczną, o której należy mówić tylko w kontekście rozwoju całego społeczeństwa. Celem takiego ujęcia jest udowodnienie konieczności prowadzenia aktywnej polityki rodzinnej, opierającej się na rezultatach naukowych badań oraz wysoko wykwalifikowanych i przekonujących rekomendacjach praktycznych. W rozdziale tym głęboko określono zachowanie osobowościowe współmałżonków a ich zadowolenie z małżeństwa.

W książce analizuje się problemy występujące w interakcjach między małżonkami ( pary „mąż – żona” i „żona – mąż”) oraz rodzicami a dziećmi ( pary „matka – syn”, „matka – córka” i „ojciec – syn”, „ojciec – córka”). Rola psychologa, pedagoga i terapeuty w rozwiązaniu rodzinnych problemów polega na tym, by pomóc każdemu dorosłemu członkowi rodziny zrozumieć, iż jego problemy i problemy jego dzieci istnieją tylko w powiązaniu z problemami innych członków rodziny. Szczególną uwagę zwraca się w książce na to, jak postępować w procesie terapeutycznym w sposób kompetentny i gwarantujący pozytywne wyniki działań.

W aneksie zamieszczono protokoły do wpisywania danych empirycznych po diagnozie zachowań osobowościowych oraz diagram form zachowań osobowościowych. Warto zauważyć, iż materiały zawarte w tej książce odzwierciedlają własne autorskie poszukiwania teoretyczne, metodologiczne i badawcze na podstawie najnowszych światowych osiągnięć w dziedzinie psychologii i pedagogiki oraz poszukiwania badawcze moich uczniów – studentów, magistrantów, doktorantów oraz habilitantów – na terenach Białorusi i Polski. Zwrócona jest w niej uwaga na potrzebę ciągłego podnoszenia kwalifikacji zawodowych psychologów, pedagogów i pedagogów-terapeutów, którzy zajmują się interwencją psychosocjalną, oraz wskazano na pozytywny wpływ kontaktów nawiązywanych pomiędzy specjalistami i rodzicami dzieci, które podlegają terapii.

Stanowisko naukowe oraz materiały źródłowe pozwalają na wykorzystanie pozycji opisanych w książce nie tylko w pracy dydaktycznej ze studentami, ale także wszystkimi psychologami, pedagogami, pedagogami-terapeutami, którzy już dziś pracują z dziećmi w różnych placówkach oświatowych – przedszkolach, szkołach, ale także świetlicach i domach dziecka – oraz z osobami dorosłymi, współdziałającymi z tymi specjalistami, które mają istotny wpływ na kształtowanie się osobowości oraz zachowań osobowościowych dzieci i osób dorosłych.